دیوار سرخ گرگان ؛ دومین دیوار تاریخی دنیا - وبلاگ هانیما

به گزارش وبلاگ هانیما، قزل آلان یا مار سرخ (دیوار بزرگ گرگان) طولانی ترین اثر معماری ایران باستان و پس ازدیوار چین دومین دیوار تاریخی قاره آسیا با 200 کیلومتر طول ، در دشت گرگان و ترکمن صحرا قرار گرفته است . این دیوار از شرق دریای خزر در خواجه نفس آغاز و از شمال آق قلعه و گمشیان گذشته ، پس از پیمودن شمال گنبد به طرف شمال غرب رفته و در کوه های پیش کمر محو می گردد . در نوشته های تاریخی ، دیوار بزرگ گرگان را که مانعی در برابر بیابانگردان آسیای میانه بوده ، به نامهای سد

دیوار سرخ گرگان ؛ دومین دیوار تاریخی دنیا

قزل آلان یا مار سرخ (دیوار بزرگ گرگان) طولانی ترین اثر معماری ایران باستان و پس ازدیوار چین دومین دیوار تاریخی قاره آسیا با 200 کیلومتر طول ، در دشت گرگان و ترکمن صحرا واقع شده است . این دیوار از شرق دریای خزر در خواجه نفس آغاز و از شمال آق قلعه و گمشیان گذشته ، پس از پیمودن شمال گنبد به طرف شمال غرب رفته و در کوه های پیش کمر محو می گردد . در نوشته های تاریخی ، دیوار بزرگ گرگان را که مانعی در برابر بیابانگردان آسیای میانه بوده ، به نامهای سد سکندر ، سد انوشیروان ، سد فیروز ، دیوار دفاعی و ... نامیده اند و مطالب گوناگونی در خصوص آن بیان داشته اند .

نخستین پژوهش های باستان شناسی این دیوار به وسیله ژاک دمرگان فرانسوی درست 100 سال پیش صورت گرفت که بخشی از جهت دیوار را از روی نقشه ترسیم نمود . بعد از او باستان شناس فرانسوی ، آرن ، در سال 1312 خورشیدی بخشی از دیوار گرگان را به صورت پیمایشی ، شناسایی و معرفی کرد . در سال 1316 خورشیدی اریک اشمیت آمریکایی با پرواز بر فراز منطقه ، خط قرمز رنگی را روی زمین مشاهده کرد که با پیچ و تاب از دریا به سمت کوه های پیش کمر در شرق استان ادامه یافته است . او با تماشا این چشم انداز عجیب ، پرواز را بار دیگر تکرار کرد و با تهیه عکس های هوایی گام مهمی در شناسایی دیوار برداشت . بعد از آن دکتر محمد یوسف کیانی در سال 1350 با پرواز مجدد روی دیوار، پیروز به برداشتن عکس های جالب توجهی از دیوار شد و طول دیوار را 175 کیلومتر با 32 قطعه وابسته شناسایی کرد .

در سال 1378 با آغاز ساخت سد گلستان ، بخشی از جهتدیوار در محدوده ی کانال آبیاری و زهکشی سد نهاده شد و بنا بر ضرورت حفظ دیوار ، آب سد به وسیله دو کانال از زیر دیوار راهنمایی شد . بعد از آن در سال 1381 دیوار در شش فصل کاوش شد که اطلاعات فراوانی از آن به دست آمد به طوری که هم اکنون باستان شناسان طول دیوار را 200 کیلومتر می دانند . از آنجایی که در برخی از نوشته ها این دیوار تا مرو ادامه داشته ، باستان شناسان احتمال می دهند طول دیوار بیشتر از 200 کیلومتر باشد که در کاوش های آینده به جواب آن خواهند رسید . طبق آخرین نمونه های آزمایش شده در آزمایشگاه های معتبر ، این دیوار مربوط به دوره ی ساسانی است .

دیوار گرگان در منطقه ها کوهستانی 2 متر و در دشت 10 متر عرض داشته و آجرهای بزرگ آن ابعاد 41 در 41 و قطر 10 سانتیمتر در ده ها کوره آجرپزی پخت می شده است . بسته به خاک منطقه ای که آجر پخته می شد ، رنگ آن از نخودی تا قرمز فرق می نماید . خندقی 30 متری هم در جلوی دیوار کنده شده که آب به وسیله آن به دشت ها و کوره های جهت می رسید . از ارتفاعات پیش کمر تا روستای زاو در پارک ملی گلستان که 35 کیلومتر است ، بخش هایی از دیوار سالم تر به جای مانده و با حفاری در چندین نقطه خوشبختانه بقایای دیوار از زیر خاک بیرون آمده است .

در کاوش هایی که تا به امروز اجرا شده است ، 2 هزار متر مربع از دیوار حفاری شده که در پی آن یک آتشگاه و استراحگاه سربازان که فضا وابسته به دیوار بوده که کشف شده است بعلاوه دو قلعه از حدود 38 دژ تخمین زده در طول دیوار کاوش شده که به نظر محل سکونت سربازان بوده است . قلعه ها از مقدار های 120 در 120 متر آغاز و بزرگترین آن به 240 در 300 متر می رسید . اکنون برای حفاظت دیوار در قسمت هایی از آن در دوطرف دیوار میله گذاری اجرا شده تا حریم دیوار حفظ و از خرابی آن جلوگیری گردد . راندن خودروها روی آجرهای ریخته از دیوار موجب شکستن و از بین بردن آنها شده و برخی از اهالی از آجرهای دیوار برای ساختمان سازی خود استفاده نموده اند . بعلاوه رعایت نکردن حریم دیوار از سوی سازمان های دولتی ، خسارات فراوانی را به دیوار زده است .

طبق گزارشات مردمی نمونه هایی از آجرهای دیوار نزدیک ساحل دریای خزر و داخل خلیج گرگان دیده شده است . در فصل آینده کاوش ، باستان شناسان قصد دارند اکتشاف زیر آب دریا را با یاری غواصان انجام دهند تا آثار معماری احتمالی مدفون شده دیوار گرگان را در زیر آب به دست آورند . لازم به ذکر است دیوار تمیشه ، دیوار دیگری در جنوب دیوار بزرگ گرگان است که بخش شمالی آن در خلیج گرگان وجود دارد و احتمال اینکه دیوار بزرگ گرگان و تمیشه زمانی یک دیوار بوده است ، وجود دارد .

منبع:مجله خدایا یاریم کن،شماره 6

/خ