4 گام در حمایت از زنان روزنامه&zwnjنگار آزاردیده در محیط کار - وبلاگ هانیما

به گزارش وبلاگ هانیما، بیش از چندماه است که زنان روزنامه نگار، از تعرض هایی که در محیط کار بر آن ها تحمیل می گردد، سخن گفته اند. آنان سد گفتن از تابو هایی را که همواره بر آنان به دلیل جنسیتشان سایه انداخته بود، شکسته اند. انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران به عنوان نهاد صنفی نیز کمیته ای تشکیل داده است تا مخاطب سخنان زنان روزنامه نگار و حامی آنان باشد. اما به نظر می رسد عملکرد انجمن و این کمیته در این زمینه چندان مورد قبول زنان روزنامه نگار قرار نگرفته است.

به گزارش شرق؛ عباس عبدی رئیس هیئت انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران درباره رویکرد، نحوه عملکرد و سیاست های این نهاد صنفی به سؤالاتی پاسخ داده است.

مسئله آزار جنسی زنان روزنامه نگار، از مسائلی مهمی است که همیشه در تحریریه ها مطرح بوده است، اما به ندرت از آن سخن گفته می شده، اینک چندماهی است زنان روزنامه نگار درباره آن سخن می گویند. در این میان انجمن چه رویه ای را دنبال نموده است؟

حدس می زنم اوایل زمستان 98 بود که گزارشی از آزار جنسی خانم های همکار در یکی از نشریات منتشر شده بود، اتفاقا در آن گزارش بیش از اینکه مسئله محدود به تحریریه باشد، در بیرون از آن و در محیط هایی که برای تهیه گزارش و خبر و گفتگو می رفتند هم مطرح بود. در اولین جلسه هیئت مدیره بعد از این گزارش بود که احتیاج بر پیگیری این مسئله در انجمن صنفی مطرح شد. در جلسه توضیح دادم؛ مسئله ای بیان شده و پرداختن به آن در چارچوب فعالیت های صنفی انجمن است و باید برای بهبود شرایط همکاران اقدام کرد.

اتفاقا این از جمله مسائلی بود که باید زودتر درباره اش اقدام می شد. همان جا تصویب شد که در درجه اول خانم های هیئت مدیره ابعاد این مسئله و رویکرد انجمن را پیگیری و البته آقایان هم یاری نمایند. قرار شد سه نفر از اعضای هیئت مدیره و بازرسان با هم صحبت و اقدام نمایند. اما واقعیت این است که پرداختن به چنین مسئله ای، ساده نیست. شاید ساعت ها و روز ها باید نشست و صحبت کرد و درباره ابعادش موشکافی و راه های بهبود و حل این مشکل را آنالیز کرد. اما بلافاصله روبرو شدیم با ماجرای کرونا و تا اردیبهشت هم که جلسات مجازی بود و خانم های همکار هم نتوانسته بودند هماهنگی مؤثری نمایند، چندبار هم که پیگیری شد، متأسفانه کار به جای مفیدی نرسیده بود.

قبل از اینکه مسائل جدید طرح شود، دوباره در هیئت مدیره بر لزوم پیگیری در این زمینه تأکید شد، ولی با طرح مسائل جدید که تقریبا به حدود سه ماه پیش برمی شود، اساسا قرار شد کمیته ای مستقل از هیئت مدیره این مسئله را پیگیری کند. دلیلش هم کاملا معین است، شاید پرداختن به چنین مسئله ای در این ابعاد نمی تواند در حد چند عضو هیئت مدیره و به صورت غیر کارشناسی دنبال شود. قرار شد کمیته ای متشکل از روان شناس یا روان پزشک، حقوق دان و روزنامه نگاران باتجربه که همگی مورد اعتماد هستند، دعوت شوند که در کنار هم این کمیته را شکل دهند. هدف این کمیته را هم قبلا اطلاع رسانی کردیم. اینجا دادگاهی برای شکایت نیست که دیگران دستگیر یا زندانی شوند. این اصلا در چارچوب توانمندی های هیچ نهاد مدنی ای نیست و از نهاد های مدنی فقط می توان در چارچوب شرایط خودشان توقع داشت.

یکی از اهداف شکل گیری کمیته و وظایفش این است که محلی امن و مورد وثوق برای خانم های همکار باشد که بتوانند در صورت بروز و وجود چنین مسائلی بلافاصله مراجعه نمایند؛ بنابراین نفس اینکه چنین جایی باشد که همکاران بتوانند به آن اعتماد و مراجعه نمایند، می تواند هم بازدارنده چنان رفتار هایی باشد و هم اطمینان بخش برای خانم های همکار. وجود چنین جایی این دلگرمی را می دهد و خانم های همکار مثل قبل دچار نگرانی نیستند که ندانند چه کار نمایند، به مدیرمسئول بگویند، به دوستشان بگویند، یا در درون خود بریزند و بسوزند. حالا می دانند چنین محلی برای شنیدن و یاری کردن فراهم است.

از سوی دیگر کسانی در پی آزار دیگران هستند، با وجود چنین مرجعی حتما حساب خواهند برد و این کمیته نقش بازدارندگی هم خواهد داشت.

گام بعدی این است که خانم های مراجعه نماینده راهنمایی و آموزش داده شوند که در چنین مواقعی چه رفتاری از خودشان نشان دهند. این هم گام دوم که مؤثر است؛ چرا که بسیاری از همکارانی که دچار مشکل می شوند، نمی دانند چه برخوردی باید داشته باشند، در نتیجه مورد برایشان تکرار می شود. در صورتی که کمیته ای با تجربه و با ارتباطات خوب می تواند برای آنان راهنما و مشاور و یاری نماینده باشد. اینکه چه کاری را توصیه نمایند خودش چند نوع است، یک وقتی بیان می شود که چطور خودشان شخصا روبرو شوند.

یک وقتی راهنمایی می شوند که چطور پیگیری غیرحقوقی نمایند، اما حتی ممکن است به آن ها گفته شود که چگونه پیگیری حقوقی نمایند. سعی می کنیم راهنمایی کنیم، امکاناتی را برایشان فراهم کنیم، برایشان وکیل بگیریم. در مرحله سوم تلاش مان این است که بتوانیم دخالت هم بکنیم. اما باید در نظر بگیریم انجمن یک نهاد مدنی است، نمی تواند بدون توافق هر دو طرف ماجرا به این مرحله وارد شود و اقدام کند، ضمن اینکه این ها مسئله ای نیست که به راحتی بتوان درباره اش داوری کرد.

پس منظور از اقدام کردن چیست؟

دعوت از دو طرف است، دعوت از کسانی که اطلاعاتی دارند و می خواهند داوطلبانه درباره این موضوع صحبت نمایند. این دعوت ها درنهایت نمی تواند به صدور حکم توسط کمیته منجر شود. این اصلا در صلاحیت انجمن نیست. هیچ انجمنی نمی تواند این کار را بکند. اما می تواند سبب شود که افراد آزارگر آگاه باشند، بدانند که رفتارهایشان رصد می شود، شاید بشود به شیوه ای نتایج این گفتگو ها را بازتاب داد و اگر کسی از آمدن و حضور در کمیته استنکاف می نماید، خودش بار معنایی دارد.

این هم سومین مرحله است. اما یک مرحله جداگانه دیگر و مهم هم هست. آموزش که به موارد خاص ربط ندارد بلکه به صورت عمومی سعی می نماید متونی تهیه کند، کارگاه بگذارد و موضوع را عمومی نماید. این کل کاری است که انجمن می تواند در چارچوب آن پیش برود و انجام دهد.

همین جا این سؤال پیش می آید که انجمن در زمینه حمایت از خانم های همکار چه رویکردی خواهد داشت؟

در این مورد به وضوح معین است کسانی که تحت ظلم واقع می شوند و حقوقشان پایمال می شود، خانم های همکار هستند. این را هم می دانیم اظهارنظر قطعی و داوری در این موارد در عرصه عمومی به راحتی ممکن نیست و تبعات حقوقی و کیفری دارد؛ بنابراین رویکرد ما در همان چهار مرحله ای است که در سؤال پیشین گفتم. ا

ینکه بتوانیم آموزش بدهیم و برای هر مورد خاص برایشان پشت و پناهی باشیم، بتوانند بیایند صحبت نمایند، گفتگو کنیم، نظرشان را بگویند، راهنمایی بشوند، حمایت شوند، اگر برخورد حقوقی احتیاج بود، پیگیری کنیم و در نهایت اگر امکانی وجود داشته باشد، با توافق خانم مراجعه نماینده و طرف مقابل به اظهاراتشان رسیدگی کنیم.

رسیدگی به چه شکل مدنظر است؟

این رسیدگی حقوقی نیست. ممکن است کسی کاری را انجام داده باشد، نه در حد جنایت؛ چون در این مرحله حتما باید در دادگاه به رفتارشان رسیدگی شود و ما هم یاری خواهیم کرد؛ اما افراد آزاردهنده اگر بیایند و بپذیرند و اعلام نمایند و عذرخواهی نمایند هم موجب آرامش آن خانم می شود و هم موجب جلوگیری از انجام کار های مشابه دیگر؛ اما نه انجمن و نه کمیته؛ هیچ کدام نه دادگاه است، نه زندان دارد، نه مجازات دارد. اصلا هم قرار نیست در این چارچوب ها فکر کرد. در واقع رویکرد انجمن در راستای کاهش این نوع اتفاقات به وسیله آموزش، حمایت و در صورت امکان موضع گیری است.

فکر نمی کنید در مجموع در واکنش نشان دادن تعلل می شود؟ ازجمله زنان روزنامه نگار هم زمان با روز خبرنگار در ویدئویی از این آزار ها به صراحت سخن گفتند؛ اما انجمن در این زمینه واکنشی نداشت؟

این خیلی اتفاق مهمی بود و بخشی از مبارزه ای است که از آن سخن گفته می شود. این مبارزه بیش از آنکه برعهده انجمن ها باشد، برعهده خود خانم هاست و درواقع انجمن یکی از کار هایی که می تواند انجام دهد، تشویق و حمایت از این رفتار است تا نگرانی بازخورد منفی درباره رفتار شجاعانه شان نداشته باشند. از سوی دیگر یاری کند و مشاوره دهد تا با مستندات و شواهد و قرائن کافی بتوانند سخن بگویند؛ همان طور که تعرض به خانم ها رفتار زشت و مجرمانه ای است و باید با آن مقابله کرد، اتهام زدن ها و حرف های بی پایه زدن نیز نادرست است.

می دانیم که فرایند پیگیری این موضوعات به نسبت پیچیده و حتی بی نتیجه خواهند شد، اگر درست مطرح نشوند. یک نکته را هم در نظر داشته باشید. مواردی بوده است که مراجعه شده و ما مسئله را حل کردیم؛ ولی صلاحیت بازگو کردن آن را نداریم. بازگوکردن آن برخلاف اخلاق و ضابطه است. همکاران اگر علاقه داشته باشند، خودشان می توانند مسئله را بازگو نمایند؛ بنابراین رویکرد ما بیشتر پیشگیری، یاری به طرح و پیگیری درست مسئله و نیز دفاع از بیان تجربه های خانم های همکار است.

در صحبت هایتان می گویید تشویق، اما وقتی حتی یک بیانیه حمایتی داده نمی شود، چطور این تشویق ممکن می شود؟ اگر بخواهیم دقیق تر مسئله را مطرح کنیم، به نظر می رسد رویکرد انجمن اصلا نتوانسته مورد قبول زنان روزنامه نگار باشد. آنان به شیوه های مختلف از واکنش در شبکه های اجتماعی تا انتشار بیانیه درباره این رویکرد اعتراض نموده اند. انجمن چه پاسخی درباره بی عملی و بی اعتنایی خود به

این درخواست زنان روزنامه نگار دارد؟

ببینید اینکه نتوانسته مورد قبول خانم های همکار باشد، پاسخ بسیار ساده ای دارد. چه کسی باید این کار ها را اجرائی کند؟ انجمن که دادگاه یا پلیس نیست. انجمن محلی است برای جمع شدن روزنامه نگاران. محلی است برای پیشنهاد دادن، گفتگو میان روزنامه نگاران و همکاران و محلی برای اقدام کردن در چارچوب وظایف یک نهاد صنفی. کدام یک از این دوستان به انجمن مراجعه نموده و برنامه و ایده آورده اند یا اعلام آمادگی برای مشارکت در این موارد نموده اند تا در چارچوب وظایف انجمن پیگیری و دنبال شود؟ مگر کسی مانع دوستان شده است؟ کسی که روزنامه نگار است و عضو انجمن نیست، در واقع به چیزی اعتراض می نماید که در واقع مسئولیت خودش است.

اگر کسی ایده یا همتی دارد که در هر زمینه ای کاری انجام شود، مراجعه کند، انجمن استقبال می نماید. ما تعدادی هستیم در حدی که به ذهن مان می رسد و در توان مان است که مسائل را دنبال می کنیم. همین الان هم دیر نشده است. هرچه تعداد افراد مشارکت نماینده بیشتر باشد، قدرت پیگیری و به سرانجام رساندن این موضوعات بیشتر می شود.

می توانند از حقوق صنفی افراد همکار و خانم های همکار دفاع نمایند. انجمن اداره حقوق بگیران نیست. انجمن محلی است برای مشارکت اعضا. کسی که مشارکت نمی نماید، بیش از هر چیز باید از خودش انتقاد کند. به نظرم متن 10 بندی انجمن را منتشر کنید تا دوستان بخوانند. اگر کسی به آن نقد دارد، بیان کند؛ در غیر این صورت باید مسئولانه نظر داد.

گاهی هم اعتراضات به خاطر سوء تفاهم است؛ مثلا آقای نوروزی تأکید نموده اند که حقیقت یابی جزء وظایف انجمن نیست، به نظر می رسد این موضوع مورد قبول خانم های همکار و معترض نیست. سؤال این است که اصلا انجمن می تواند وارد این شکل از آنالیز شود؟ انگار بگوییم چرا انجمن پرواز نمی نماید. خب جوابش معین است؛ چون بال ندارد. دوستان معترض یا نمی دانند حقیقت یابی چیست یا نمی دانند انجمن چیست. شاید هم هر دو. مثلا خانمی مسئله خود را در شبکه های اجتماعی بیان کردند. ما تا خودشان از انجمن درخواست ننمایند، نمی توانیم وارد مصداق شویم؛ چون این مسئله جزء حقوق فردی و انتخاب شخصی خودشان است.

همچنان که برای آنالیز توهینی که به فرد می شود تا شکایت نکند دستگاه قضا نمی تواند وارد عمل شود. البته در این موارد در سطح عام و کلان بدون ذکر مصادیق وارد می شویم و فعالیت هم خواهیم کرد؛ اما درباره مصادیق تا شخص خودش نخواهد نمی توان وارد شد. این مسائل پیچیدگی هایی دارد. ما باید افراد امین، موجه، معتبر، با تجربه و آگاه را معرفی کنیم تا حرف های خانم های همکار شنیده شود و بعد به کمیته ارجاع و برای مراحل بعدی اقدام شود.

پس در مرحله اول بدون درخواست خودشان نمی توان به صورت مصداقی به قضیه ورود کرد. مرحله بعدی اگر مراجعه کرد، اعضای کمیته، هر راهنمایی و یاریی را که می توانند به خانم مورد تعرض انجام دهند، پیشنهاد می دهند. در مرحله سوم اگر خانم همکار صلاح دانست برای پیگیری های بعدی یا دعوت از فرد مورد شکایت و... اقدام می شود. ما در درجه اول به خواست های خانم همکار که قابل اجرا باشد، احترام می گذاریم و آن ها را رعایت می کنیم. اگر ایشان درخواست رسیدگی حضوری فرد آزارگر را داشتند، اقدام می کنیم. حالا آن فرد می تواند بیاید یا نیاید.

شاید ما را به عنوان چنین مرجعی قبول نداشته باشد و نیاید و شاید هم بپذیرد و بیاید. باید در عمل دید که به چه شیوه ای این مسئله را باید حل کرد و منظور از حل کردن، لاپوشانی کردن نیست. ما نمی دانیم در هر مورد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ چون هر مورد و هر مصداق با دیگری متفاوت است، فرایند آنالیز و نتیجه آن متفاوت است. شاید در بعضی موارد یاری و راهنمایی کردیم که بتوانند شکایت نمایند؛ بنابراین هیچ کشف حقیقتی وجود ندارد. ما توان و صلاحیتش را نداریم.

موضوع این نیست که ما نمی خواهیم این کار را کنیم، بلکه توان و از آن مهم تر صلاحیت انجامش را نداریم. جالب است که بگویم فرض کنیم به عللی یکی یا تعدادی از اعضا به صفت شخصی اطمینان یافتند که آزارگری اتفاق افتاده است. حتی در این مورد هم نمی توانند بیان عمومی نمایند، مگر اینکه شکایت شود و دادگاه آنان را به عنوان آگاه احضار کند؛ و الا بیان عمومی این مطالب تبعات حقوقی و کیفری دارد. برای نمونه همه ما درباره اشخاصی مواردی را می شنویم و در مجموع هم از درستی آن ها اطلاع داریم، ولی هیچ کس آن ها را منتشر یا تأیید نمی نماید؛ چون در بیان عمومی و آشکار، متفاوت از عقیده و درک شخصی است مگر اینکه شواهد و قرائن زیادی وجود داشته باشد.

یکی از زنان روزنامه نگار درخواست حضور در کمیته مقابله با آزار انجمن را داشت، اما به دلیل اینکه معتقد بود اعضای هیئت مدیره از حامیان فرد آزارگر هستند، به جلسه ای که کمیته تشکیل داد نیامد. فکر می کنید چرا این اعتماد به کمیته در همین ابتدای راه خدشه دار شده است؟

مورد خوبی را گفتید. این یکی از موارد مصداقی است. در اینجا همان آقا هم معتقد است که انجمن با تشکیل کمیته علیه او موضع گیری نموده است. اگر قرار باشد هرکس پیش داوری خودش را داشته باشد که کار جلو نمی رود. وقتی کسی ما را قبول ندارد، دیگر این حرف ها برای چیست. ما اگر کسی را به عنوان داور قبول داریم، پیش او می رویم، اما اگر بی طرفی او را قبول نداریم باید برای این کار خود مستندات کافی ارائه کنیم.

اساسا چه انگیزه ای وجود دارد که انجمن بخواهد از کسی که حتی عضوش هم نیست، حمایت کند؟ اصلا انجمن این کمیته را برای حمایت از خانم های روزنامه نگار که مورد تعرض قرار گرفته اند تشکیل داده است. قوانین جامعه ما به اندازه کافی حامی مردان هست، اما همین برخورد نشان می دهد که همکاران ما برای استیفای حقوق خود باید اعتماد به نفس داشته باشند. مثلا من اگر سخن یا ادعایی دارم، بروم بیان کنم؛ نه اینکه از همان ابتدا تأکید کنم باید به نفع من داوری شود.

اصلا این برخورد شایسته خانم های روزنامه نگار نیست. این پذیرفته شده است که اتفاق هایی ممکن است رخ دهد که هیچ شاهدی برای آن ها وجود نداشته باشد. برای آقایان هم این حالت به شکل دیگری وجود دارد. در این مورد خاص، کمیته حتی ماجرای این خانم را نشنیده است تا بخواهد درباره آن موضع گیری کند. اظهارات و اخبار عمومی مبنای رسیدگی نیست. ضمناًًًً، طرف مد نظر هم مدعی است این بیانیه و کمیته علیه او تشکیل شده است. بعضی رفتار ها یاریی به حل مسئله نمی نماید. باید رفتار صنفی داشته باشیم، باید استقبال کنیم از اینکه جایی وجود داشته باشد که حرف ما را خوب بشنود، داوری کند، یاری کند و مسئله را خوب تبیین کند. انگیزه خوانی باعث سست شدن پایه های رسیدگی بی طرفانه می شود و نشانه ضعف معترض است.

در یکی از گفت وگوهایتان که به عنوان یک جامعه شناس و فارغ از صندلی ریاست هیئت مدیره انجمن صنفی بیان نموده اید، رفتار زنان روزنامه نگار را شجاعانه دانستید، اما به نظر می آید انجمن رویکرد حمایتگرانه از زنانی که با شکستن سد های متعدد از آزار ها گفته اند، ندارد یا اگر هم دارد نشانه ای از آن را نمی بینیم.

انجمن چه حمایتی باید می کرد؟ مثلا وقتی من گفتگو می کنم یعنی حمایت یک عضو هیئت مدیره انجمن. آیا قرار بود جایزه ای داده شود و نشده؟ انتظار چه بود که برآورده نشد؟ انجمن از آن ها دفاع می نماید. من همین جا اعلام می کنم در های انجمن نه تن ها در این کمیته، بلکه کمیته ها و فعالیت های دیگر به روی همه همکاران گشوده و اصلا مال خودشان است؛ بنده هم یک عضو هستم مثل دیگران. بیایند در انجام کار مشارکت نمایند و آن را در دست بگیرند. اگر نظری، ایده ای یا سخنی دارند، انجام دهند. هیئت مدیره هم یاری می نماید، اما اگر فکر می نمایند عده ای در انجمن نشسته اند تا کار ها یا وظایف صنفی آن ها را انجام دهند، امکان پذیر نیست.

مگر وظیفه انجمن این نیست؟ مگر افراد هیئت مدیره انتخاب نشده اند که چنین کار هایی را انجام دهند؟ اما انجمن صنفی از زنان روزنامه نگار که دچار آزار شده اند و این آزار را بیان نموده اند، حمایتی ننموده است؟

اینکه چنین اتفاق هایی برای عده ای از همکاران رخ می دهد، تردیدی نیست. اینکه باید در سطح کلان این مسائل را محکوم کنیم، بازهم تردیدی نیست. کاری که می توانیم بکنیم، این است که کمیته ای تشکیل دهیم و از آن ها حمایت کنیم، ولی ما به هیچ وجه نمی توانیم به طور مصداقی خارج از درخواست های شخصی خانم های همکار برای افراد کاری کنیم که درخواست آن را ندارند.

چرا؟

وقتی می خواهیم به صورت مصداقی به نتیجه ای برسیم، باید قادر باشیم مبانی عامی را رعایت کنیم. چطور می توانیم به خودمان حق بدهیم که بدون حداقلی از رسیدگی و پیگیری ادعای کسی را تأیید یا رد کنیم؟ مهم ترین حمایتی که می توانیم بکنیم همان مواردی است که در کمیته امکان اجرائی شدن آن فراهم شده و پیش تر آن را توضیح دادم. اما آیا مثلا یک انجمن صنفی می تواند علیه یک فرد بیانیه دهد؟ نه اخلاقی است نه حقوقی. حتی ممکن است ما افراد به لحاظ شخصی اطمینان شهودی داشته باشیم که چنین آزاری اتفاق افتاده است این دلیل نمی شود نظرمان را به صورت علنی و عمومی بیان کنیم. ما به لحاظ شخصی، خیلی از مسائل را باور و اطمینان داریم، اما برای بیان عمومی، احتیاجمند طی کردن فرایند هایی است.

اگر به همین راحتی بود، سنگ روی سنگ نمی ماند. پس تمام حمایت های ما در همان چارچوبی است که برشمردم. برای اطلاع باید عرض کنم در این زمینه پیشنهاد هایی از طرف گروه اولیه پیگیر ماجرا داده شده است از جمله دعوت از خانم های همکار برای انجام نشستی جهت انتقال تجربیات به بقیه زنان روزنامه نگار، گذاشتن جلسه با مدیران مسئول تا فضا و محیط کار امن تر شود، تهیه گزارش تحلیلی در زمینه سکوت رسانه ها در باره آزار زنان مشابه گزارش تفصیلی تهیه شده انجمن در باره رفتار رسانه ها در حوادث آبان ماه، حمایت از زنان روزنامه نگاری که به دلیل آزار مردان از کار اخراج شده یا ناگزیر به ترک کار شده اند، دعوت از زنان روزنامه نگار فعال در زمینه برطرف تبعیض برای همکاری با انجمن و موارد مشابه که انجام مطلوب همه این ها مستلزم حضور و مشارکت همه همکاران است و امیدواریم با حضور خودتان اجرائی شود.